FC Utrecht bestaat door omkoping

Collega Matty Verkamman en ik hebben samen de hele wereld afgereisd. Hij namens dagblad Trouw, ik als redacteur van Voetbal International. Overal waar een bal rolde, zaten we op de perstribune. Van Argentinië tot Engeland, van Mexico tot Italië en van Amerika tot Zweden.

Meestal verbleven we ook in hetzelfde hotel en bezochten we samen dezelfde kroegen en musea. Tijdens zo'n verblijf in het buitenland kwam Verkamman plotseling met een avontuurlijk voorstel. Hij stelde voor allebei ontslag te nemen en een eigen boekenuitgeverij te beginnen.
We waren geïnteresseerd in het romantische verleden van het vaderlandse topvoetbal en volgens Verkamman lagen de onderwerpen voor boeiende boeken voor het oprapen.
Ik vond het een geweldig plan, maar durfde het niet. Ontslag nemen met een hypotheek, studerende kinderen en alimentatieverplichtingen leek me nogal roekeloos. Ik was verbijsterd toen Verkamman me enige tijd later belde met de mededeling dat hij wél ontslag had genomen en de uitgeverij deBUITENSPELERS als eenmanszaak ging runnen.

Ik kreeg nogmaals de gelegenheid te gaan meedoen, maar de moed ontbrak me. De start van de uitgeverij was moeilijk, de serie Oranje Toen En Nu over de historie van het Nederlands elftal kwam moeizaam van de grond, maar na verloop van tijd stampte Verkamman een florerende uitgeverij uit de grond met prachtige boeken over Johan Cruijff, Feyenoord, de Tour de France, het WK van 1978 in Argentinië, Willem van Hanegem en Coen Moulijn.
Zijn uitgeverij zetelt intussen in een penthouse in het hart van Rotterdam met uitzicht op de Erasmusbrug en de Kop van Zuid. Dit jaar staan er onder meer boeken gepland over Jan Mulder, Jan van Beveren, Guus Hiddink, Freek de Jonge en de Watersnoodramp in Zeeland, want deBUITENSPELERS houdt zich niet alleen met voetbal bezig. Intussen ben ik tóch bij de uitgeverij betrokken, want Voetbal International heeft die vorig jaar overgenomen en sindsdien maak ik met uitgever Dick Holstein en Verkamman, die de boekentak nu in loondienst runt, deel uit van het uitgeefcomité.

Met gepaste trots las ik onlangs het indrukwekkende standaardwerk 40 jaar FC Utrecht, met nostalgische verhalen over DOS, Elinkwijk en Velox. Feyenoord en FC Utrecht zijn nu op de markt en dan heb ik het over loodzware boeken van meer dan vijfhonderd pagina's, met uniek fotomateriaal.
Het is de bedoeling van elke Eredivisieclub een dergelijk boekwerk te maken, waardoor de voetballiefhebbers in de loop der jaren hun eigen Eredivisiebibliotheek kunnen samenstellen. De uitgeverij heeft onlangs exclusief Hugo Borst aangetrokken en hij gaat zich bezighouden met zijn grote liefde Sparta.

De voetbaljungle is een merkwaardig en hypocriet wereldje. Homo's kom je er niet tegen, die blijven angstvallig in de kast. De FIFA, UEFA, KNVB en Interpol maken zich ernstig zorgen over de goksyndicaten die de competities bedreigen, maar in Nederland maken we onszelf wijs dat het allemaal indianenverhalen zijn.
Elke uitslag wordt voor zoete koek geslikt, van enig wantrouwen is geen sprake. In de Nederlandse competitie worden geen spelers omgekocht.
Maar de auteurs van 40 jaar FC Utrecht – Martin Donker, Ton de Ruiter, Hans van Echtelt, Robert Jan van der Horst en Ad van Liempt; insiders die alle gebeurtenissen vanaf de invoering van het betaalde voetbal in die stad hebben meegemaakt – komen wel degelijk tot de conclusie dat er in de jaren zestig wedstrijden zijn gekocht om DOS voor degradatie te behoeden.

DOS was een club met Utrechtse jochies. Jongens van de gestampte pot, vrienden en vaak zelfs familieleden. Gerrit Krommert was getrouwd met de zuster van Cor Luiten, Wim Visser met de dochter van voorzitter Toon Schreuder. De moeders van Henk Temming en Louis van den Bogert waren zusters. De enige buitenstaander was de Zeeuwse keeper Frans de Munck. De Zwarte Panter werd gezien als een wereldburger.
Hij had al gespeeld voor Fortuna ’54 en het Duitse 1. FC Köln. De Munck had zelfs als acteur in speelfilms meegedaan en toen de beroemde Amerikaanse filmster Jayne Mansfield op 13 oktober 1957 de aftrap verrichtte voor het duel Sparta-DOS, stonden bijna alle spelers als verlegen pubers te glimlachen, maar De Munck stapte op de Hollywood-legende af en kuste haar vol op de mond.

In 1958 werd DOS – met onder anderen De Munck, Hans Kraay en Tonnie van der Linden – nog kampioen van Nederland, maar in de jaren zestig had de club het moeilijk.
In 1964 reed het supertalent Ries van den Bogert zich dood, in 1967 stopte vedette Van der Linden en vertrok Eddy Achterberg naar FC Twente, en een jaar later kocht Feyenoord rechtsbuiten Henk Wery. De chaos leek compleet bij DOS. Het was een komen en gaan van tweederangs spelers, coaches sneuvelden bij de vleet.
In 1961 werd trainer Jaap van der Leck afgelost door Tschik Cajkovski en vervolgens was er geen houden meer aan. Pepi Gruber, Willy Kment, Arie de Vroet, Thim van der Laan, Jovan Jovanovic, Co Stijger, Friedrich Donenfeldt en Laszlo Zalai gingen roemloos ten onder.
En iedere keer moest ex-vedette Louis van den Bogert de club redden. In 1968, '69 en '70 wist hij de degradatie van DOS te voorkomen. Daarna werd de postbode uit Sterrenwijk elftalleider. De selectie kon met hem lachen, hij had status als voetballer en de spelers voelden zich op hun gemak als hij in de buurt was.

In 1968 verkeerde DOS in degradatienood en op 26 mei stond de uitwedstrijd tegen Xerxes/DHC op het programma. Utrechter Willem van Hanegem keek in zijn biografie terug op dat duel. 'Toen wij tegen DOS moesten, werd ik benaderd door Utrechtse supporters', vertelde hij. 'Of ik niet mee wilde doen, zogenaamd geblesseerd. Dan kon ik veel geld krijgen.'
Van Hanegem speelde gewoon mee en scoorde 1-0. DOS verloor met 2-1 en moest vervolgens een beslissingswedstrijd tegen Fortuna '54 spelen. In de verlenging van dat duel maakte Henk Wery het winnende doelpunt, doordat Fortuna ’54-doelman Jacques Wings blunderde. Van Hanegem: 'Ik zag die keeper over een bal heen duiken en toen wist ik wel waar die centjes van mij heen waren gegaan.'

Een jaar later kwam de geruchtenstroom rond DOS pas goed op gang. Een groep welgestelde Vrienden van DOS, vrije jongens met veel zwart geld, wilde verblind door clubliefde DOS voor de Eredivisie behouden.
De ploeg moest de zware uitwedstrijd in Het Zuiderpark tegen ADO winnen. De gerenommeerde doelman Ton Thie maakte een onzekere indruk. Een andere routinier, libero Aad Mansveld, stapelde fout op fout. Hij trok voortdurend de buitenspelval open, waardoor DOS met 1-3 won.

Lex Schoenmaker verklaarde jaren na dato dat aanvoerder Mansveld de spelers in de kleedkamer had toegesproken. DOS wilde iedere ADO-speler zeshonderd gulden betalen voor een nederlaag. Toen de Haagse voetballers dat voorstel afwezen, is er nooit meer over gesproken, maar Thie en Mansveld speelden tegen DOS ver onder hun niveau. Gerrit Kool van de Vrienden van DOS wilde het wel toelichten in het jubileumboek. Hij wenste de naam van de Utrechtse tussenpersoon niet te noemen, maar het was iemand met een goed netwerk, ook in Den Haag.
Kool: 'Ga maar eens kijken wat er te doen valt in Den Haag, zeiden wij. Het ging buiten het bestuur om. Voorzitter Kernkamp zou ook woedend zijn geweest. We hadden dat natuurlijk nooit moeten doen. Er zijn negen mensen geweest die een lappie hebben gegeven, negen keer duizend gulden.

Het was strafbaar, zelfs mijn vrouw wist van niets. Ik heb er nooit over willen spreken. Met niemand. Ik wil benadrukken dat de spelers van DOS en het bestuur er nooit iets van hebben geweten. Ik heb die poen verzameld en na afloop bij de pisbakken in Het Zuiderpark overhandigd aan een tussenpersoon. Dat was Aage Meinesz, later bekend als de brandkastkraker Aage M.
Wat hij met dat geld gedaan heeft, weet ik niet. Ik weet alleen dat DOS in Den Haag met 1-3 won. Als we waren gedegradeerd, was FC Utrecht er nooit gekomen. Ik ga dus niet zeggen dat ik er spijt van heb.'

Volendam werd het slachtoffer na de onverwachte zege van DOS op ADO. De bestuursleden van Volendam waren niet eens verbaasd. Vóór de wedstrijd hadden ze al contact opgenomen met de secretaris van ADO om hem te vertellen dat er sterke aanwijzingen waren dat de Hagenaars de wedstrijd tegen DOS hadden verkocht.
Ook de Federatie van Betaald Voetbal Organisaties werd op de hoogte gebracht, maar op basis van geruchten ondernam die geen stappen.

Johan Derksen

Eerder geplaatst in Voetbal International op 13 september 2010